آنتی اکسیدان چیست و چه خواصی دارد؟ چه موادی آنتی اکسیدان دارند؟
آنتی اکسیدان نامی است که بر مواد دارای خاصیت ضد اکسیداسیون می‌گذارند. این بدان معنا است که آنتی اکسیدان با مولکول‌های ناپایداری به نام رادیکال‌های آزاد که به قسمت‌های مختلف سلول از جمله DNA و غشای سلولی آسیب می‌رسانند، مقابله می‌کند.
در این مقاله قصد داریم ضمن آشنا کردن شما با آنتی اکسیدان و خواص آن، از موادی نام ببریم که منبعی از آن به‌شمار می‌روند و می‌توانند به حفظ سلامتی‌تان کمک کنند. حتما تا پایان همراه ما باشید.
آنتی اکسیدان چیست و چه خاصیتی دارد؟
تعریف کردن هرچیزی، قدم اول برای شناختن آن است. پس بیایید برای شناختن آنتی اکسیدان، از تعریف آن شروع کنیم.
همان‌گونه که در قسمت ابتدایی این مطلب گفتیم، آنتی اکسیدان ماده‌ای است که وظیفه‌ی مقابله با رادیکال‌های آزاد را برعهده دارد.
در حقیقت رادیکال‌های آزاد که فاقد یک جفت کامل الکترون هستند و به سبب همین ویژگی به مولکول‌های ناپایدار مشهورند، برای رسیدن به یک وضعیت پایدار از مولکول‌های دیگر الکترون می‌دزدند. این اتفاق که به واکنش زنجیره‌ای مشهور است سبب بروز آسیب به سلول‌های بدن شده و آن‌ها را با مشکلاتی مواجه می‌کند.
آنتی اکسیدان‌ها وظیفه‌ی قطع کردن این زنجیره را برعهده دارند و فعالیت رادیکال‌های آزاد را با از دست دادن برخی الکترون‌های خود خنثی می‌کنند.
اما چرا بدن رادیکال‌های آزاد تولید می‌کند؟
بخشی از این رادیکال‌های آزاد، در اثر فعل و انفعالات طبیعی بدن انسان تولید می‌شوند. برای مثال ورزش کردن یا فعالیت سیستم ایمنی در مقابله با بیماری‌ها، پای این مواد شیمیایی را به بدن ما باز می‌کند.
بخش دیگری از رادیکال‌های آزاد نیز حاصل سبک زندگی ما هستند. برای مثال مصرف سیگار و الکل، آلودگی هوا، قند خون بالا، انواع عفونت‌های قارچی، ویروسی و باکتریایی و همچنین مصرف بیش از حد اسیدهای چرب اشباع نشده می‌توانند سطح رادیکال‌های آزاد در بدن را بالا ببرند.
ناگفته نماند که به‌نظر محققان وجود رادیکال‌های آزاد در بدن، برای انجام برخی از کنش و واکنش‌های ضروری الزامی است و این افزایش سطح آن‌ها است که می‌تواند دردسرساز شود.
چه موادی حاوی آنتی اکسیدان هستند؟
حالا که معنای آنتی اکسیدان و نقش آن در بدن را شناختیم، می‌توانیم نگاهی به مواد غذایی حاوی این ماده بیندازیم تا با مصرف به‌اندازه‌ی آن‌ها به حفظ سلامتی خود کمک کنیم. از آن‌جا که در میان خوراکی‌ها، مواد مختلفی با ویژگی آنتی اکسیدانی وجود دارند، نخست به ذکر نام این مواد می‌پردازیم و سپس منابع هریک را شرح می‌دهیم.
1) لوتئین و زآگزاتینلوتئین و زآگزاتین از مهم‌ترین آنتی اکسیدان‌ها هستند که در جلوگیری از بروز سرطان، آب مروارید و برخی دیگر از بیماری‌ها نقش دارند. تخم مرغ یک منبع غنی از این آنتی اکسیدان است. همچنین برخی مواد غذایی دیگر مانند سبزیجات برگ‌دار و تیره‌رنگ (کلم برگ، کاهو و...) و ذرت نیز حاوی این ترکیب شیمیایی هستند.
2) ویتامین Cیکی از مهم‌ترین ویتامین‌های محلول در آب که نقش پررنگی در تقویت سیستم ایمنی بدن و جلوگیری از بروز بیماری‌ها دارد ویتامین ث است. از آن‌جا که بدن قادر به ذخیره‌سازی ویتامین ث نیست، مصرف آن باید به‌صورت منظم و روزانه باشد تا نیاز بدن رفع گردد.
این ویتامین در بسیاری از مواد غذایی یافت می‌شود. با این حال فلفل سبز، مرکبات (پرتقال، لیموشیرین، نارنگی و...)، کلم بروکلی، توت فرنگی، کیوی، طالبی، سیب زمینی و اسفناج از دیگر منابع مهم آن محسوب می‌شوند.
فراموش نکنید که مصرف بیش از حد ویتامین C، نه‌تنها خاصیتی ندارد بلکه ممکن است موجب پیامدهای خطرناکی مانند سنگ کلیه و تهوع شده و سلامتی انسان را به خطر بیندازد. بنابراین آن را به‌اندازه مصرف کنید.
3) ویتامین E
ویتامین E یکی دیگر از ویتامین‌های دارای خاصیت آنتی اکسیدانی است که به داشتن چشم‌ها و پوست سالم و نیز تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند. این ویتامین، محلول در چربی بوده و مقادیر اضافه‌ی آن همراه چربی‌ها در کبد و برخی دیگر از بافت‌های بدن ذخیره می‌شود.
مهم‌ترین منابع ویتامین E عبارتند از روغن آفتابگردان، آجیل و دانه‌های روغنی، کشمش، سبزیجات برگ‌دار پررنگ (اسفناج، برگ چغندر و...)، گوچه فرنگی، کیوی، ماهی سالمون، ماهی قزل آلای رنگین‌کمان، آواکادو، بادام هندی، بادام زمینی و زیتون.
4) بتاکاروتنبتاکاروتن رنگ‌دانه‌ای زرد- نارنجی و پیش‌ساز ویتامین A است که پس از مصرف، در بدن تبدیل به ویتامین A می‌شود. مصرف کافی این پروتئین، برای حفظ سلامت بدن اهمیت زیادی دارد و کمبود آن ممکن است سبب بروز برخی بیماری‌های خطرناک همچون سرطان‌های سینه، روده و ریه شود.
زعفران، زرشک، هویج، سیب زمینی، طالبی، کلم بروکلی، کدو حلوایی، فلفل زرد و قرمز، زردآلو، آلوبخارا و نخود فرنگی از منابع غنی این پروتئین هستند. همچنین بتاکاروتن در برخی از داروهای گیاهی و ادویه‌ها مانند مرزنجوش، مریم گلی، گشنیز و جعفری نیز یافت می‌شود.
5) سلنیمسلنیم یکی از عناصر شیمیایی است که زیاده‌روی در مصرف آن سمی و زیان‌بار است، ولی در مقدار کم برای فعالیت سلول‌های بدن ضروری است. این آنتی اکسیدان از بروز بیماری‌های قلبی و سرطان جلوگیری کرده و سبب مقاومت بدن در برابر اختلالات وابسته به سن می‌شود.
سبوس گندم، ماهی، گوشت قرمز، سیر، کره، تخم آفتابگردان، کنجد، آجیل، دانه‌ی رازیانه و جینسینگ از منابع مهم سلنیوم هستند.
کلام آخر
در این مطلب، ضمن مرور 5 دسته‌ی مهم آنتی اکسیدان‌ها از غنی‌ترین منابع غذایی حاوی آن‌ها نام بردیم تا با تلاش برای رعایت الگوی غذایی حاوی این مواد، بتوانید به حفظ سلامتی خود کمک کنید.
فراموش نکنید که مصرف هر ماده‌ی غذایی باید متعادل و متناسب با نیاز بدن باشد و مصرف بیش از اندازه‌ی آن، نه‌تنها خاصیتی به‌همراه نخواهد داشت بلکه موجب بروز مشکلات مختلف سلامتی نیز می‌شود.