آشنایی با تاریخچه زعفران
در تمامی به قدرت رسیدن‌ها و افول حکومت‌ها، شکل‌گیری تاریخ و فرهنگ‌ها، ادویه‌ها در کنار انسان‌ها بوده‌اند و می‌توان قدمت آن‌ها را با قدمت تمدن‌های بشری یکسان دانست. زعفران، این ادویه گران‌بها و باارزش، از دیرباز تاکنون همراه فرهنگ‌ها و حکومت‌های مختلف بوده است. در ادامه همراه باشید تا به شما درباره تاریخچه تولید زعفران در ایران و جهان بگوییم.
تاریخچه تولید زعفران در ایران
خاستگاه انواع ادویه در جهان، خاورمیانه و آسیای شرقی است. چندین هزار سال پیش، جاده ابریشم از اصلی‌ترین راه‌های تجارت ادویه در تاریخ باستان بوده و پس از کشف مسیر دریایی، ادویه‌های خاورمیانه و آسیای شرقی به اروپا و آمریکا هم وارد شدند. ایران، هند و چین از اصلی‌ترین مراکز تولید ادویه در جهان باستان بودند. یکی از ادویه‌های محبوب ایران که هزاران سال است تجارت می‌شود، زعفران نامیده می‌شود. مصرف زعفران از دیرباز تا کنون در اقصی نقاط جهان رواج داشته و فواید زعفران بر هیچکس پوشیده نبوده است.
.jpg)
در ایران باستان، گل زعفران به صورت وحشی رشد می‌کرده است. قدمت زعفران در ایران را می‌توان در دوره هخامنشیان بررسی کرد. ایرانیان باستان در آن زمان از زعفران برای معطر کردن غذاهای خود استفاده می‌کردند. حتی در شرح زندگی‌نامه داریوش هخامنشی هم به زعفران اشاره شده، که این پادشاه ایرانی از زعفران همراه با شیر برای معطر کردن تن خود استفاده می‌کرده است
اولین صادرات زعفران در ایران را می‌توان به دوره پارت‌ها نسبت داد. احتمالا اولین بار زعفران از میان اقوام پارت به چین، یونان و روم برده شده است. در گذشته طبیبان از خواص زعفران برای درمان استفاده می‌کردند. از رنگ زعفران هم به عنوان جوهر برای نوشتن فرامین و رنگ‌آمیزی پارچه‌ها استفاده می‌شده است.
به‌طورکلی قدمت و تاریخچه تولید زعفران در ایران را می‌توان حدود ۳ هزار سال دانست. اولین کشت زعفران هم در دوره ساسانیان و از شهر قم رواج پیدا کرده است. البته بعضی منابع تاریخی از قدمت ۵ هزار ساله زعفران در ایران نام می‌برند. چرا که در یک کتاب گیاه‌شناسی متعلق به دوران آشوریان، از گل زعفران نوشته شده است. همچنین در یکی از نقاشی‌های باستانی در شمال غرب ایران مشخص شده که از رنگ زعفران برای رنگ‌آمیزی استفاده کرده بودند. حتی گفته می‌شود که سومریان هم از زعفران برای تهیه داروها و درمان استفاده می‌کردند. شاید نتوان تاریخ دقیقی را برای قدمت زعفران در ایران نام برد. اما به طور یقین، ایران از خاستگاه‌های اولیه زعفران در جهان بوده است.
تاریخچه تولید زعفران در جهان
بر اساس شواهد، به نظر می‌رسد که اولین بار در عصر برنز در یونان (هزاره چهارم پیش از میلاد)، زعفران کشف شده است. تاریخچه تولید زعفران را می‌توان به اندازه «زمان» باستانی دانست. گفته می‌شود که کلئوپاترا آخرین فرعون مصر باستان و یکی از قدرتمندترین و بزرگ‌ترین پادشاهان زن در تاریخ جهان، پیش از دیدار با خواستگاران خود، به حمام شیر و زعفران می‌رفته است. جان او کانل در کتاب «ادویه‌ها» نوشته است که زنان تمدن مینوسی (۲ هزار سال پیش از میلاد)، لباس‌های خود را با زعفران رنگ می‌کردند و از زعفران و موم زنبور عسل برای تهیه رژلب و لوازم آرایشی استفاده می‌کردند.
در طول تاریخ از زعفران برای همه چیز از رنگ‌آمیزی لباس، تا نوشتن طلسم، تهیه غذا، آرایش و درمان بیماری‌ها استفاده شده است. رومیان باستان برای خوش‌بو کردن فضای عمومی هم از عطر زعفران استفاده می‌کردند. حتی در زمان شیوع طاعون سیاه هم از زعفران به عنوان یک پادزهر استفاده می‌شده است. محبوبیت زعفران به عنوان یک دارو در قرون وسطا به اوج خود رسید. در یک کتاب آشپزی نوشته Le Viandier de Taillevent که در سال ۱۳۰۰ میلادی چاپ شده ، از زعفران در تهیه غذاها استفاده شده است.
مطالعه بیشتر: آشنایی با انواع کاربردهای زعفران
تولید زعفران در زمان حال و کشورهای تولیدکننده زعفران
گل زعفران برای رشد به شرایط خاصی نیاز خواهد داشت و در هر منطقه‌ای رشد نمی‌کند. زعفران را می‌توان در مناطقی با آب‌وهوای گرم و خشک تولید کرد. این گل به آبیاری زیادی هم نیاز نداشته و در مناطق کم آب هم رشد می‌کند. به همین دلیل در حال حاضر کشورهای بسیاری به تولید زعفران مشغول هستند. ایران، افغانستان، اسپانیا، هند، یونان و ایتالیا اصلی‌ترین مراکز تولید زعفران در جهان شناخته می‌شوند.
حدود ۹۰ تا ۹۳ درصد از تولید زعفران در جهان به ایران اختصاص دارد و ایران بیشترین حجم تولید زعفران در جهان را به خود اختصاص داده است. بااین‌حال بسیاری از مردم اسپانیا را اولین مرکز تولید زعفران در جهان می‌دانند. چرا که بیشتر زعفران تولیدی ایران به اسپانیا صادر شده و این کشور تحت نام و برند خود آن‌ها را بسته‌بندی و صادر می‌کند. به همین علت بسیاری از کشورها در هنگام خرید زعفران از اسپانیا گمان می کنند که زعفران این کشور را خریداری کرده اند.
مطالعه بیشتر: خریداران اصلی زعفران ایرانی چه کشورهایی هستند.
در حال حاضر افغانستان، یونان، مراکش، ترکیه و هند هم در جهان به تولید و کشت زعفران مشغول هستند. چین هم با روش گلخانه‌ای به تولید زعفران می‌پردازد. برای مثال افغانستان در هشت سال گذشته، توانسته عنوان باکیفیت‌ترین کشور تولیدکننده زعفران در جهان را به خود اختصاص دهد. بااین‌حال همچنان ایران را می‌توان اولین تولیدکننده زعفران در جهان دانست. اولین رتبه تولید زعفران در جهان به ایران، دومین به هند و سومین به افغانستان اختصاص دارد.
مطالعه بیشتر: بهترین زعفران ایران کجا کاشته می شود.
تاریخچه تولید زعفران را می‌توان در هزاران سال پیش و در عصر برنز جست‌وجو کرد. این ادویه گران‌بها قدمت طولانی در میان اقوام مختلف به ويژه ایران دارد.