اندازه و ویژگی‌های بازار صادرات زعفران چگونه است؟
زعفران، ادویه‌ای خوش رایحه و مطلوب است که رنگی سرخ و طعمی دل‌نشین به انواع غذاها می‌دهد. این گیاه اعجاب‌انگیز نه‌تنها بین غذاهای آسیایی و اروپایی جایگاهی ویژه در سفره مردم دارد، بلکه در بازارهای جهانی به‌عنوان طلای سرخ هم شناخته می‌شود. زعفران در مناطق خشک و کم‌آب به‌خوبی رشد می‌کند؛ ولی برای نگهداری به شرایط خاص و حساسی نیاز دارد. زعفران، طلای خاک‌های خراسان و قائنات در ایران است و منبعی در دسترس و بکر برای ورود به بازارهای جهانی است. در این مقاله به ویژگی‌های بازار صادرات زعفران در ایران و جهان می‌پردازیم. همراه ما باشید.
کشورهای تولیدکننده زعفران
در جهان تنها برخی از کشورها توانایی تولید و صادرات زعفران را دارند. قدمت زعفران در ایران به ۴۰۰۰ سال پیش بازمی‌گردد که برای اولین بار در دامنه‌های زاگرس روییده است. در کشور ایران، شهرهای خراسان، شهرستان‌های قائن، فردوس، تربت‌حیدریه، گناباد، سرایان و بیرجند بیشترین سهم تولید زعفران را برعهده دارند. تا آنجا که تقریبا ۸۵ درصد زعفران تولیدشده در بازارهای جهانی در یک سال را ایران تامین می‌کند.
سالانه در حدود ۳۳۰ تن زعفران در بازارهای جهانی مبادله می‌شود، سهم ایران از این مقدار تقریبا ۳۱۰ تن است. کشورهای دیگر مثل افغانستان، ایتالیا، هند، کانادا، آمریکا، آفریقای مرکزی، مصر، چین، آلمان، ترکیه، مکزیک و فرانسه هم در تولید این طلای سرخ نقش دارند. اما تنها در حدود ۷ درصد از بازار زعفران در جهان را تصرف کرده‌اند و ۹۳ درصد بقیه برای ایران است. به همین دلیل توجه به بخش کشت، نگهداری و حضور در بازار صادرات زعفران، می‌تواند ارزش مالی و معنوی زیادی برای اقتصاد کشور به ارمغان آورد.
اندازه بازار زعفران در جهان و چرخش مالی آن به چه صورت است؟
اندازه بازار زعفران جهان و مقدار مبادلات آن در حدود ۸ میلیارد دلار در سال است. همان‌طور که گفتیم ایران بیش از ۹۰ درصد زعفران را در کل جهان تامین می‌کند. اما سهم آن از میزان صادرات و واردات بین‌المللی زعفران، تنها ۴۰۰ میلیون دلار است. این سوال پیش می‌آید که چرا ایران با تولید و عرضه بیشترین مقدار زعفران در جهان، دستاورد مالی کمی دارد؟
می‌توان گفت مهم‌ترین دلیل این مشکل، مسئله صادرات مجدد (re-exportation) است. ایران زعفران را با مبلغ کم و با حجم زیاد به برخی کشورها مثل اسپانیا می‌فروشد و اسپانیا با بسته‌بندی مناسب با کیفیت و استاندارهای بین‌المللی، همان زعفران را به دیگر کشورها با مبلغی بیشتر می‌فروشد. همین موضوع باعث دور افتادن و عقب ماندن ایران در رقابت و صادرات بین‌المللی این طلای سرخ شده است.
میزان چرخش مالی زعفران بین کشورهای تولیدکننده این محصول در سال‌های مختلف فرق می‌کند. بر
اساس آمارهای جهانی ارزش صادرات زعفران در سال ۲۰۱۷ که در نمودار زیر نیز نشان داده شده
است، ایران با ۱۱۴ میلیون دلار بیشترین میزان صادرات را داشته است. بعد از آن اسپانیا با ۶۳
میلیون دلار، افغانستان با ۱۸ میلیون دلار و یونان و فرانسه با ۶ میلیون دلار بقیه سهم
بازار صادرات زعفران را از آن خود کرده‌اند.
مطالعه بیشتر:
بازار
زعفران ایران در جهان چقدر است؟
صادرات زعفران به چه صورت انجام می‌شود؟
برای ورود به بازار صادرات زعفران، باید مراحل مختلفی را گذراند و مدارک موردنیاز را تهیه کرد. این مدارک و مراحل شامل موارد زیر است:
- بازاریابی
- تولید یا خرید زعفران
- بسته‌بندی مناسب و با کیفیت محصول
- گواهی‌نامه استاندارد
- دریافت گواهی‌نامه بهداشت دامی و نباتی
- کارت بازرگانی
- ارسال محصول از طریق گمرک جمهوری اسلامی ایران
برای بازاریابی و شناسایی بازار صادرات زعفران می‌توانید با کمک گرفتن از اتاق‌های بازرگانی و آشنایی با دیگر صادرکنندگان اطلاعات کافی کسب کنید. علاوه بر این، با شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی امکان برقراری ارتباط با مشتریان هم برای شما فراهم خواهد شد.
اگر خودتان تولیدکننده هستید، توجه کنید که زعفران صادراتی باید کیفیت، بسته‌بندی و قیمت مناسب و استانداردی داشته باشد تا بتواند در بازار جهانی به‌خوبی رقابت کند. برای آگاهی از قیمت، باید از نرخ‌های مشخص‌شده توسط کمیسیون نرخ‌گذاری استفاده کنید.
اگر خریدار زعفران هستید هم باید قبل از خریداری محصول، از قیمت و کیفیت آن اطمینان حاصل کنید. زعفران صادراتی معمولا باید در بسته‌بندی‌های ۳۰ گرمی یا کمتر تولید شود.
برای دریافت گواهی‌نامه استاندارد و بهداشت دامی و نباتی، باید به گمرک جمهوری اسلامی ایران مراجعه کنید و با ارائه مدارک موردنیاز و تنظیم اظهارنامه صادراتی زعفران، این گواهی‌نامه‌ها را بگیرید. این مدارک شامل موارد زیر است:
- مشخصات صادرکننده زعفران (فروشنده)
- مشخصات خریدار
- کشور مبدا و مقصد
- شرایط معامله
- روش حمل‌ونقل محصول (هوایی، دریایی، زمینی)
- مشخصات زعفران
- مقدار و حجم محموله
- هزینه‌های لازم برای گمرک و ارسال محصول
بعد از ارائه این مدارک و طی کردن فرایند احراز هویت در گمرک، باید برای ارزیابی زعفران اقدام کنید. مسئول ارزیابی، کالای شما را بر اساس بسته‌بندی، کیفیت، قیمت و تعداد محصول بررسی می‌کند. در صورت صحت تمامی موارد بالا، پروانه صادرات محصول برای شما صادر می‌شود.
کارت بازرگانی در واقع نوعی مدرک شناسایی شما به‌عنوان یک بازرگان و صادرکننده است که باید از اتاق بازرگانی و صنایع و معادن برای دریافت آن اقدام کنید. این کارت فرایند صادرات و واردات را برای شما تسهیل می‌کند. با داشتن این کارت می‌توانید از پرداخت عوارض و مالیات علی‌الحساب معاف شوید.
بعد از طی این مراحل، شما می‌توانید زعفران‌های صادراتی را با دریافت بارنامه از گمرک به کشور مقصد بفرستید. معمولا از طریق حمل‌ونقل هوایی این کار انجام می‌شود.
قوانین صادرات زعفران
خارج کردن زعفران از کشور به دو صورت مسافرتی و تجاری انجام می‌شود. هر مسافر می‌تواند تنها ۱۰۰ گرم زعفران از ایران خارج کند تا جنبه تجاری پیدا نکند. در غیر این صورت هر فرد باید کارت بازرگانی تهیه کند.
با تهیه کارت بازرگانی و ارائه یک تعهدنامه به گمرک، هر بازرگان زعفران تعهد می‌دهد که بعد از صادرات محصول و دریافت ارز، تا مدت ۴ ماه فرصت دارد که ۹۰ درصد ارز وارد شده را به سامانه بانکی نیما تحویل دهد. همچنین صادرکنندگان زعفران از پرداخت مالیات و عوارض گمرکی معاف هستند. زعفران در فرایند صادرات و خروج از کشور هم بیمه می‌شود که این کار باید توسط فروشنده انجام شود.
استانداردهای صادرات زعفران
در بازار صادرات زعفران، قوانین و استاندارهای خاصی برای کنترل کیفیت زعفران لحاظ شده است.
قبل از فروش و ارسال زعفران، یابد تمامی این ارزیابی‌ها توسط فروشنده انجام شود و به همراه
کالا برای خریدار ارسال شود. معمولا کاشت و برداشت زعفران به روش سنتی باعث کاهش کیفیت آن
می‌شود. به همین دلیل استفاده از روش‌های مدرن که طبق استاندارهای بین‌المللی است، به فروش
و صادرات بیشتر این طلای سرخ کمک می‌کند.
معمولا زعفران را بر اساس موارد زیر که جزو استانداردهای بازار جهانی زعفران است،
ارزیابی می‌کنند.
- بسته‌بندی بهداشتی و نفوذناپذیر
- بررسی میزان رطوبت
- رنگ زعفران
- بوی زعفران
- بررسی وجود کپک و حشرات
- طعم زعفران
- مقدار ناخالصی و بقایای گل‌وگیاه داخل بسته‌بندی
زعفران و اشتغال‌زایی
رونق صادرات این طلای سرخ، به رونق اشتغال‌زایی و کارآفرینی در کشور هم کمک شایانی می‌کند. نقش زعفران دراشتغال‌زایی برای مردمان این مرز و بوم، به‌ویژه خانواده‌های خراسانی غیرقابل‌انکار و چشم‌پوشی است.
تاکنون بیش از ۱۰۰ هزار خانوار اهل خراسان شمالی و جنوبی برای تولید عرضه زعفران مشغول به کار هستند. با افزایش تعداد مراکز تولید زعفران در کشور، می‌توان افراد بیشتری را در فروش و عرضه این طلای سرخ در بازارهای جهانی سهیم کرد.
کلام آخر
نقش زعفران در کشور ما تنها به خوش طعم کردن غذاهای ایرانی محدود نمی‌شود. همان‌طور که آن را با نام طلای سرخ در دنیا می‌شناسند، در ایران هم نقشی پررنگ در رونق اقتصادی کشور ایفا می‌کند. بیش از ۹۰ درصد سهم بازار صادرات زعفران جهان مختص زعفران ایرانی است. توجه به استاندارهای جهانی و کنترل کیفیت این محصول، می‌تواند ما را در جایگاه واقعی و اصلی‌مان در این بازار نگه دارد.